Ze liggen op de zelfde breedte graad maar toch is er een heel groot verschil tussen een winter in Barcelona en die in New York. Dat is geen toeval. De steden liggen dan wel op dezelfde breedtegraad maar een verborgen kracht in de oceaan zorgt voor een veel milder klimaat in Europa: de Atlantische Meridionale Overturning Circulatie oftewel de AMOC! Dit is een complex netwerk van oceaanstromingen, waar de Golfstroom deel van uitmaakt. Het transporteert warm water vanuit de tropen naar het hoge noorden. Maar helaas door grote hebzucht en onverschilligheid staat de AMOC onder druk, en dat heeft verstrekkende gevolgen voor ons in Europa.
De verzwakking van een cruciale oceaanmotor
Klimaatverandering ontregelt die natuurlijke balans van de AMOC. Het smeltend ijs van Groenland en de steeds maar toenemende neerslag verdunnen het zoute oceaanwater, waardoor het moeilijker zinkt en daarmee die noodzakelijke circulatie vertraagt. Onderzoekers waarschuwen ons dat de AMOC tegen het einde van deze eeuw tot wel 80 procent kan verzwakken. Een volledige stilstand lijkt nu nog onwaarschijnlijk, maar een aanzienlijke afname kan desastreuze gevolgen hebben voor het klimaat in Europa en daarbuiten.
“Dat de AMOC niet helemaal stopt, betekent niet dat we gerust kunnen zijn,” benadrukt René van Westen, klimaatonderzoeker bij het KNMI. “Een verzwakking van 80 procent heeft praktisch dezelfde mondiale gevolgen als een volledige stilstand.”
Wat staat ons dan te wachten?
Een drastische vertraging van de AMOC zou Europa een stuk kouder en droger maken. Minder regenval en strengere winters kunnen de landbouw ernstig ontregelen. Tegelijkertijd zou zeespiegelstijging in delen van de wereld versnellen, vooral aan de oostkust van Noord-Amerika. De impact beperkt zich niet tot Europa: de AMOC beïnvloedt weerpatronen wereldwijd, van moessons in Afrika tot orkaanactiviteit in het Atlantisch gebied.
Volgens Jens Terhaar, klimaatonderzoeker aan de Universiteit van Bern, hebben we nog de kans om in te grijpen en verdere verzwakking te voorkomen. Maar dat vereist dan wel onmiddellijke actie.
Onzekerheden en de zoektocht naar antwoorden
Ondanks jaren van onderzoek blijven er veel vragen over de toekomst van de AMOC. Pas sinds 2004 worden er systematisch metingen gedaan in de Atlantische Oceaan. Oceanograaf Femke de Jong van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee licht toe: “We meten op vijftig strategische locaties, maar de stroming blijkt veel veranderlijker dan gedacht. Het is moeilijk te zeggen of de AMOC nu al structureel verzwakt.”
Wetenschappers zoeken ook naar aanwijzingen in historische data, zoals oceaansedimenten en oppervlaktetemperaturen. Sommigen stellen dat de AMOC al met 15 procent is afgenomen, terwijl anderen nog geen duidelijke trend waarnemen. Het gebrek aan lange-termijngegevens maakt precieze voorspellingen lastig, en computermodellen zijn nog niet geavanceerd genoeg om alle complexe processen volledig te simuleren.
Handelen voordat het te laat is
Corazon wil geen risico nemen want met de verzwakking van de AMOC. Het onderstreept weer eens een bredere waarheid: klimaatverandering is geen probleem van de toekomst, maar een realiteit die ons, ergens op Aarde, elke dag schade aan samenlevingen op aarde brengt. De lessen uit het verleden zijn over duidelijk: ingrijpen op tijd kan catastrofale veranderingen voorkomen. Hoe meer broeikasgassen we uitstoten, hoe groter het risico dat cruciale systemen op Aarde , zoals de AMOC, verder verzwakken.
Deze wereld worstelt met klimaatverandering. Onze christelijke kennis over de schepping is onze krachtigste bondgenoot. Ze hebben ons nodig. De wetenschap biedt ons ook duidelijke inzichten om te handelen, maar de keuzes die gemaakt worden staan onder invloed van grote bedrijven, vaak stateloos en met veel invloed op beleid van regeringen, daarom kan de aardse overheden geen goed grip krijgen op hun gedrag. Wat we nodig hebben is niet alleen meer onderzoek, maar vooral meer actie.
